Kontynuując ostatni post, dzisiaj chcę pokazać osiem murowanych cerkwi łemkowskich znajdujących się dalej na wschód - w Beskidzie Niskim. Nie wyczerpuje to całego tematu, bo z tego co mi wiadomo, do kompletu brakuje jeszcze 5 cerkwi, których nie zwiedzałem. Jeśli mi się uda, to w przyszłości uzupełnię te braki. Poruszał się będę zygzakiem z południa na północ w kierunku wschodnim.
IZBY to wioska leżąca w południowej części Beskidu Niskiego nad Białą dopływem Dunajca, w powiecie gorlickim, gminie Uście Gorlickie. W latach 1769-1772 znajdował się tam warowny obóz Konfederatów barskich z siedzibą dowódcy Kazimierza Pułaskiego. Do roku 1947 wieś była zamieszkiwana przez Łemków, którzy zostali przymusowo wysiedleni na Ukrainę i Ziemie Odzyskane. We wsi stoi dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Łukasza Ewangelisty z 1888 r. pełniąca obecnie funkcję rzymskokatolickiego kościoła filialnego parafii w Banicy. Jest to cerkiew józefińska, trzyczęściowa z wysoką wieżą od zachodu, zbudowana z kamienia, otynkowana.
Cerkiew św. Łukasza w Izbach
Cerkiew św. Łukasza w Izbach
Widok przez kratę do wnętrza cerkwi św. Łukasza w Izbach
Ikonostas cerkwi św. Łukasza w Izbach
Zbliżenie na górną środkową część ikonostasu cerkwi św. Łukasza w Izbach -
rzędy deesis (Chrystus Pantokrator w otoczeniu apostołów) i proroków
Widok spod cerkwi na okolicę w kierunku cmentarza
BLECHNARKA to mała wioska w powiecie gorlickim, gminie Uście Gorlickie, leżąca niedaleko granicy ze Słowacją nad górną Ropą dopływem Wisłoki. W jej okolicach mieli okopy Konfederaci barscy. W lipcu 1770 r. Rosjanie rozbili pod Blechnarką obóz Konfederatów, broniących się pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego. Podczas walk zniszczeniu uległa pierwsza cerkiew, na miejscu której stoi prawdopodobnie obecna kaplica św. Mikołaja. W latach 1945-1947 zamieszkujący wieś Łemkowie zostali wysiedleni na Ukrainę i Ziemie Odzyskane. Nad samym brzegiem Ropy, która w tym miejscu przypomina wąski potok, stoi dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem śś. Kosmy i Damiana z 1801 r. Obecnie pełni funkcję filialnej cerkwi prawosławnej parafii w Wysowej Zdroju. Jest to trzyczęściowa cerkiew józefińska z kamienia rzecznego, otynkowana.
Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Blechnarce - widok od strony absydy
FLORYNKA to duża wieś w pow. nowosądeckim, 9 km na południe od Grybowa. Historycznie należała do tzw. Państwa Muszyńskiego biskupów krakowskich. W latach 1918-1920 była stolicą efemerycznej Ruskiej Narodowej Republiki Łemków. W centrum wsi stoi dawna cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła z 1875 r. Od wysiedlenia ludności łemkowskiej w latach 1945-1950 pełni funkcję kościoła parafialnego pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jest to cerkiew w stylu późno józefińskim, trzyczęściowa z prostą wieżą od frontu, charakteryzująca się elegancką sylwetką i brakiem nadmiaru architektonicznych ozdób.
Cerkiew św. Michała Archanioła we Florynce - widok od frontu na wiosnę
Cerkiew św. Michała we Florynce - widok z boku na wiosnę
Cerkiew św. Michała Archanioła we Florynce - widok od strony prezbiterium
Widok przez kratę do wnętrza cerkwi św. Michała Archanioła we Florynce
Ikonostas cerkwi św. Michała Archanioła we Florynce
Zbliżenie na środkową część ikonostasu cerkwi św. Michała Archanioła we Florynce
SMEREKOWIEC to duża wieś w pow. gorlickim, gmina Uście Gorlickie, ponad 20 km na południowy-wschód od Florynki. W centrum wsi wznosi się dawna cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła z 1818 r. Od wysiedlenia ludności łemkowskiej w latach 1945-1947 pełni funkcję kościoła parafialnego pod tym samym wezwaniem. Jest to cerkiew w stylu józefińskim, trzyczęściowa z masywną prostą wieżą od frontu, zbudowana z kamienia, otynkowana. Dachy zwieńczone są dużymi hełmami barokowymi krytymi blachą. Przed cerkwią stoi murowana dzwonnica parawanowa z trzema dzwonami. Wewnątrz posiada kompletny ikonostas i ciekawą polichromię. To jedna z dwóch cerkwi na tej trasie, którą udało mi się zwiedzić od środka. Zwiedzałem ją przy bardzo złej pogodzie podczas deszczu. Zaryzykowałem parę zdjęć na zewnątrz gdy deszcz nieco zwolnił.
Cerkiew św. Michała Archanioła w Smerekowcu
Cerkiew św. Michała Archanioła w Smerekowcu od strony absydy
Ikonostas cerkwi św. Michała Archanioła w Smerekowcu autorstwa znanego malarza cerkiewnego Karola Różewicza z Sanoka.
Był on autorem m.in. ikonostasów i polichromii w cerkwiach w Wierchomli Wielkiej (vide mój post Drewniane cerkwie łemkowskie nr 02)
i Królowej Górnej (vide mój post Drewniane cerkwie łemkowskie nr 09).
Ikonostas cerkwi św. Michała Archanioła w Smerekowcu - lewa skrajna ikona namiestna św. Mikołaja
Ikonostas cerkwi św. Michała Archanioła w Smerekowcu - lewa środkowa ikona namiestna Matki Boskiej Hodegetrii
Ikonostas cerkwi św. Michała Archanioła w Smerekowcu - carskie wrota
Ikonostas cerkwi św. Michała Archanioła w Smerekowcu - prawa środkowa ikona namiestna Chrystusa Nauczającego
Ikonostas cerkwi w Smerekowcu - ikona chramowa św. Michała Archanioła
Ikonostas cerkwi św. Michała Archanioła w Smerekowcu - centralna ikona rzędu deesis Chrystus Pantokrator
Ikonostas cerkwi św. Michała Archanioła w Smerekowcu - lewa strona rzędu deesis
Ikonostas cerkwi św. Michała Archanioła w Smerekowcu - prawa strona rzędu deesis
Cerkiew św. Michała Archanioła w Smerekowcu - ołtarz główny
PĘTNA to przysiółek wsi Małastów w pow. gorlickim, gminie Sękowa, położona ok. 12 km na północny-wschód od Smerekowca. W II połowie XIX w. wydobywano tu ropę naftową i była to duża wieś. Eksploatację zakończono przed I wojną światową i nie wznowiono po zakończeniu wojny. W środku wsi przy głównej drodze z Małastowa do granicy stoi dawna cerkiew greckokatolicka św. Parskewy z 1916 r. Powstała na miejscu starszej cerkwi drewnianej, po której pozostała dzwonnica z 1700 r. Po wysiedleniu Łemków w 1947 r. cerkiew została przejęta przez kościół rzymskokatolicki. W 1999 r. została odzyskana przez grekokatolików i pełni funkcję cerkwi parafialnej. Jest jednocześnie współużytkowana przez parafię rzymskokatolicką w Małastowie. Jest to cerkiew w stylu narodowo ukraińskim z dużą centralną kopułą. Wewnątrz posiada wspaniały ikonostas, ołtarz główny, trzy ołtarze boczne i kilka ciekawych ikon. Cerkiew zwiedzałem przy bardzo złej pogodzie. Przemoknięta dzwonnica była całkiem czarna. Z konieczności musiałem zaryzykować 2 zdjęcia w deszczu. Zrekompensowało mi to zwiedzanie wspaniałego wnętrza świątyni, do której udało mi się wejść dzięki uprzejmości księdza i pani opiekującej się cerkwią.
Cerkiew św. Paraskewy w Pętnej
Monumentalny ikonostas cerkwi św. Paraskewy w Pętnej zajmuje całą ścianę ołtarzową zasłaniając prezbiterium. Misternie dekorowany na wzór ludowych haftów ukraińskich (haft krzyżykowy) odbiega nieco od klasycznego układu. W rzędzie ikon namiestnych są tylko Matka Boska Hodegetria i Chrystus Nauczający, w rzędzie prazdników jest tylko osiem ikon zamiast dwunastu, rząd deesis obejmuje 11 ikon apostołów - dziesięciu występujących pojedynczo oraz śś. Piotr i Paweł występujący razem na ikonie środkowej. Nad apostołami znajduje się rząd proroków Starego Testamentu (z 2 ubytkami). Zwieńczeniem ikonostasu jest centralna postać deesis - Chrystus Wielki Kapłan.
Widok z chóru muzycznego do wnętrza cerkwi św. Paraskewy w Pętnej
Widok z chóru muzycznego na ikonostas cerkwi św. Paraskewy w Pętnej
Widok z chóru muzycznego na górną część ikonostasu cerkwi św. Paraskewy w Pętnej
Widok z chóru muzycznego na postać Chrystusa Wielkiego Kapłana
Ikonostas cerkwi św. Paraskewy w Pętnej - ikony namiestne Matka Boska Hodegetria
i Chrystus Nauczający rozdzielone wielkimi carskimi wrotami
Ikonostas cerkwi św. Paraskewy w Pętnej - ikona namiestna matki Boskiej Hodegetrii.
To niezwykle radosna ikona Matki Boskiej trzymającej Dzieciątko,
które błogosławi oboma rękami podobnie jak w wizerunku Matki Boskiej Platytery,
Cerkiew św. Paraskewy w Pętnej - główny ołtarz
Cerkiew św. Paraskewy w Pętnej - ikona św. Mikołaja
przeniesiona z ikonostasu do lewego bocznego ołtarza
Cerkiew w Pętnej - ikona chramowa patronki św. Paraskewy
przeniesiona poza ikonostas na ścianę po jego prawej stronie
Cerkiew św. Paraskewy w Pętnej - boczny ołtarz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy
Cerkiew św. Paraskewy w Pętnej - boczny ołtarz Świętej Trójcy w prezbiterium
MAŁASTÓW to duża wieś turystyczna w powiecie gorlickim, gminie Sękowa, położona 3 km na północ od Pętnej. Wieś leży u stóp jednego z głównych masywów Beskidu Niskiego Magury Małastowskiej przy głównej drodze z Gorlic do granicy ze Słowacją. W przeszłości był to tzw. trakt węgierski, główny szlak handlowy w Węgier do Polski. W centrum wsi stoi dawna cerkiew greckokatolicka śś. Kosmy i Damiana z 1805 r. Po wysiedleniu Łemków w 1947 r. przejęta i użytkowana przez kościół rzymskokatolicki. Od 1951 roku pełni funkcję kościoła parafialnego pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Jest to duża cerkiew w typowym stylu józefińskim zbudowana z kamienia, otynkowana.
Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Małastowie
Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Małastowie
ROZDZIELE to wioska w powiecie gorlickim, gminie Lipinki. Leży ok. 15 km na południowy-wschód od Gorlic przy trasie do Nowego Żmigrodu. Nazwa wsi pochodzi stąd, że Rozdziele powstało w południowej części Lipinek zasiedlonej przez Łemków. Ponieważ mieszkańcy różnych wyznań nie żyli ze sobą w zgodzie, rozdzielono wieś na dwie części. Niedaleko od głównej drogi stoi we wsi dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z 1786 r. Po wysiedleniu Łemków w 1947 r. została przejęta przez kościół rzymskokatolicki. Od 1984 r. pełni funkcję greckokatolickiej cerkwi parafialnej. Obecnie współużytkowana jest także przez rzymskokatolicką parafię w Lipinkach. Jest to cerkiew z kamienia, nawa nieotynkowana, z dwoma kwadratowymi wieżami - większą nad nawą i mniejszą nad prezbiterium. Ma oryginalną architekturę - fasada w kształcie potrójnej arkady, podobne arkady na bocznych ścianach nawy imitujące zakończenie transeptu.
Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rozdzielu
Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rozdzielu
Wnętrze cerkwi Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rozdzielu
Ikonostas cerkwi Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rozdzielu
BEDNARKA to wieś oddalona o 3 km na wschód od Rozdziela. Obie wsie leżą w tej samej gminie Lipinki przy głównej drodze z Gorlic do Nowego Żmigrodu. Przed wojną były to tereny zamieszkałe głównie przez Łemków. W 1900 r. w Bednarce wybudowano nową bardzo ładną cerkiew murowaną pod wezwaniem Opieki NMP na miejscu starej drewnianej, która spłonęła. Powstała ona głównie dzięki pomocy finansowej łemkowskich emigrantów z Ameryki. Jej architektura niewiele przypomina łemkowskie cerkwie po polskiej stronie Beskidu Niskiego. Posiada dwie wieże od frontu i składa się z 2 części - prezbiterium i nawy; nie ma babińca. Nie zwiedzałem cerkwi wewnątrz, ale czytałem, że zachowała się dolna część ikonostasu (ikony namiestne oraz carskie i diakońskie wrota), zaś górna część w uproszczonym kształcie została domalowana przez artystów ukraińskich. Wszyscy Łemkowie zostali wysiedleni w 1947 r. w ramach "Akcji Wisła". Nielicznym udało się powrócić po roku 1956. Od wysiedlenia grekokatolików cerkiew pełni funkcję kościoła filialnego pod wezwaniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy parafii w Lipinkach.
