wtorek, 5 września 2017

Słowacja - drewniane cerkwie w okolicach Sniny

We wschodniej Słowacji w okolicach Sniny zachowało się 11 pięknych drewnianych cerkwi, unikatowych w skali nie tylko Słowacji, ale także całych Karpat, niektóre o konstrukcji nigdzie indziej nie spotykanej. Są one dużą atrakcją turystyczną regionu. Urocze, niewielkie świątynie, z których aż siedem ma status Narodowego Zabytku Kultury, malowniczo wpisują się w krajobraz zalesionych wzgórz i samotnych wiosek. Do wszystkich można bez problemu dojechać samochodem. Inaczej niż w innych częściach Słowacji, wiele z nich jest już nieużytkowanych. Cztery z nich znajdują się w Bukovskych Vrchach, czyli w Bieszczadach Zachodnich, pozostałe pięć - na ich pogórzu i w paśmie górskim Wyhorlat. Są to tereny zamieszkałe w dużej części przez Rusinów. Dwie z cerkwi bieszczadzkich zostały przeniesione do skansenów - z Novej Sedlicy do skansenu Muzeum Wyhorlackiego w Humennem, zaś ze Zboja do Szaryskiego Muzeum Architektury Ludowej w Bardejovskich Kupelach. Wewnątrz udało mi się zobaczyć sześć, w tym w trzech zrobić zdjęcia.

JALOVÁ - niewielka cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Jerzego z 1792 r.; gruntownie wyremontowana w roku 1831. W 2001 r. ze względu na bardzo zły stan została rozebrana i postawiona na nowo. Jej aktualny stan wskazuje, że nie jest użytkowana. Znajduje się na wzgórzu nad wioską położoną w krętej wąskiej dolinie górskiej. Dojście słabo oznakowane, przez podwórko niezamieszkałego domu. To najmniej ciekawa cerkiew w tym regionie, ale zwiedziłem ją ponieważ znajdowała się prawie na trasie (2 km zjazdu do wsi po drodze do Topoli).

Jalová - cerkiew pod wezwaniem św. Jerzego

Jalová - cerkiew pod wezwaniem św. Jerzego

TOPOĽA - cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Soboru św. Michała z 1700 r.; gruntownie wyremontowana w 2010 r. To jedna z najciekawszych i większych cerkwi w tym regionie. Znajduje się na cmentarzu w wiosce w Parku Narodowym Poloniny. Używana sporadycznie - we Wszystkich Świętych i podczas pogrzebów. Po telefonie pod wskazany na drzwiach numer przyszła pani z kluczem, pokazała nam wnętrze, opowiedziała o cerkwi i jej wyposażeniu, nie zakazując fotografowania.

Topoľa - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała

Topoľa - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała

Topoľa - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała

 
Topoľa - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała, ikonostas

Topoľa - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała, lewa część rzędu deesis

Topoľa - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała, prawa część rzędu deesis

Topoľa - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała, carskie wrota

RUSKÝ POTOK - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała z połowy XVIII w. Pierwotnie greckokatolicka, w latach 50. XX w. zamieniona na prawosławną. Po wybudowaniu w 1997 r. nowej cerkwi murowanej, używana sporadycznie. Znajduje się w rusińskiej wsi w Parku Narodowym Poloniny

 Ruský Potok - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała

Ruský Potok - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała

Ruský Potok - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała

Ruský Potok - dzwonnica cerkwi pod wezwaniem Soboru św. Michała

ULIČSKÉ KRIVÉ - cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Soboru św. Michała z I połowy XVIII w. W latach 50. XX w. przemianowana na prawosławną, potem znowu wróciła do grekokatolików. To jedna z większych i ciekawszych cerkwi na tym terenie, z bogatym wyposażeniem (ikonostas i pojedyncze ikony na ścianach świątyni, m.in.: Męka Pańska, św. Michał Archanioł, Matka Boska z Dzieciątkiem w typie Hodegetrii, Chrystus w Mocy, św. Mikołaj w pełnej postaci na złotym tle). Znajduje się w dużej wsi przy granicy Parku Narodowego Poloniny, blisko granicy z Ukrainą. Pan, który otworzył nam cerkiew kategorycznie zabronił fotografowania we wnętrzu. Zrażony tym zakazem, w pozostałych cerkwiach nie dzwoniłem do opiekunów z prośbą o otwarcie. 

Uličské Krivé - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała

Uličské Krivé - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała

Uličské Krivé - cerkiew pod wezwaniem Soboru św. Michała

KALNÁ ROZTOKA - cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela z końca XVIII w. W latach 50. XX w. przemianowana na prawosławną. W latach 90. prawosławni mieszkańcy wsi wybudowali nową cerkiew murowaną św. Bazylego i stara cerkiew powróciła do grekokatolików. Jest to drewniana cerkiew obłożona gliną i pomalowana na biało, co sprawia wrażenie murowanej. Znajduje się w dużej wsi na obniżeniu pomiędzy Bieszczadami Zachodnimi i pasmem górskim Wyhorlat.

Kalná Roztoka - cerkiew pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela

Kalná Roztoka - cerkiew pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela

Kalná Roztoka - cerkiew pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela

ŠMIGOVEC - cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego z roku 1894. W latach 1959-1968 zamieniona na prawosławną. Od czasu wybudowania nowej murowanej cerkwi w latach 90. - nieużytkowana. Do niedawna znajdowała się w złym stanie, o czym świadczą zdjęcia w internecie. Ku mojemu zaskoczeniu, przejeżdżając przez wieś w drodze do Hrabovej Roztoki zauważyłem, że jest świeżo odnowiona, więc się zatrzymałem i zrobiłem parę zdjęć. Cerkiew znajduje się na cmentarzu we wsi na stokach gór Wyhorlat.

Šmigovec - cerkiew pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego

Šmigovec - cerkiew pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego

HRABOVÁ ROZTOKA - cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Bazylego Wielkiego z połowy XVIII w. W latach 50. XX w. przemianowana na prawosławną. Po przywróceniu jej Cerkwi Greckokatolickiej mieszkańcy wioski pozostali przy prawosławiu i wybudowali nową cerkiew murowaną. Drewniana świątynia jest nieużytkowana z powodu braku wiernych. Mimo to jest w bardzo dobrym stanie, świeżo starannie odnowiona. Ta urocza cerkiewka znajduje się na cmentarzu w wiosce malowniczo położonej na wschodnich zboczach Wyhorlatu.   

Hrabová Roztoka - cerkiew pod wezwaniem św. Bazylego Wielkiego

Hrabová Roztoka - cerkiew pod wezwaniem św. Bazylego Wielkiego. 
Na drugim planie po lewej stronie widać nową cerkiew prawosławną.

Hrabová Roztoka - cerkiew pod wezwaniem św. Bazylego Wielkiego. Cerkiew została niedawno pieczołowicie odnowiona, 
o czym świadczy pokrycie wieżyczki gontem w kształcie rybiej łuski pomalowanej lakierem bezbarwnym.

RUSKÁ BYSTRÁ - cerkiew pod wezwaniem Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja z I połowy XVIII w.; w 2002 r. gruntownie wyremontowana i w 2008 r. wpisana na Listę światowego Dziedzictwa UNESCO. W latach 50. XX w. przemianowana na prawosławną, później odzyskana przez grekokatolików. Znajduje się na cienistej polanie w rusińskiej wiosce w górach Wyhorlat. Ku mojemu zaskoczeniu cerkiew była otwarta - odbywał się właśnie chrzest dziecka, dzięki czemu po ceremonii mogłem wejść do środka i zrobić zdjęcie. 

Ruská Bystrá - cerkiew pod wezwaniem przeniesienia Relikwii św. Mikołaja

Ruská Bystrá - cerkiew pod wezwaniem przeniesienia Relikwii św. Mikołaja

Ruská Bystrá - cerkiew pod wezwaniem przeniesienia Relikwii św. Mikołaja, ikonostas

INOVCE - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła z 1836 r. W latach 50. XX w. zamieniona na prawosławną, w latach 90. odzyskana przez grekokatolików. Od ukończenia w 1998 r. nowej murowanej cerkwi greckokatolickiej nieużytkowana. Położona malowniczo w dole cmentarza na wzgórzu ponad wioską. Widać ją z daleka z drogi wjazdowej do wsi. Cerkiew była otwarta, traktowana jest jako zabytek udostępniany do zwiedzania. Opiekunka nie zabraniała fotografować wewnątrz. Dowiedziałem się również, że poprzednia stara cerkiew znajdowała się na szczycie wzgórza ok. 30 m. wyżej, gdzie do dziś przetrwał kamienny fundament. Wioska położona jest w malowniczej okolicy gór Wyhorlat.
 
Inovce - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła

Inovce - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła

Inovce - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła

Inovce - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła, ikonostas

Inovce - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła, 
skrajne ikony w rzędzie ikon namiestnych: św. Mikołaj i św. Michał Archanioł - patron cerkwi

 
Inovce - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła, 
środkowe ikony w rzędzie ikon namiestnych: Matka Boska Eleusa i Chrystus Nauczający

HUMENNÉ - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła z 1764 r. z Novej Sedlicy, w latach 1974-1975 przeniesiona do skansenu Muzeum Wyhorlackiego w Humennem. (Wieś Nová Sedlica znajduje się w Bukovskych Vrchach). Do cerkwi można wejść z przewodnikiem skansenu, który nie pozwala fotografować. Wnętrze jest dość surowe, poza ciekawym i dobrze odnowionym ikonostasem brak ikon i polichromii. 

Humenné - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła z Novej Sedlicy

Humenné - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła z Novej Sedlicy

Humenné - cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła z Novej Sedlicy

BARDEJOVSKÉ KUPELÉ - cerkiew pod wezwaniem Trzech Hierarchów z 1766 r. ze Zboja, w 1967 r. przeniesiona do Szaryskiego Muzeum Architektury Ludowej w Bardejovskich Kupelach. (Wioska Zboj znajduje się w Bukovskych Vrchach pomiędzy Novą Sedlicą i Uličskim Krivem). Po kradzieży kilku ikon w 1993 r. ikonostas został przeniesiony do muzeum w Bardejovie; na miejscu umieszczono koszmarne kolorowe fotokopie.

Bardejovské Kupelé - cerkiew pod wezwaniem Trzech Hierarchów ze Zboja

Bardejovské Kupelé - cerkiew pod wezwaniem Trzech Hierarchów ze Zboja

Bardejovské Kupelé - cerkiew pod wezwaniem Trzech Hierarchów ze Zboja



Bibliografia:
Przewodnik Cerkwie drewniane Karpat – Polska i Słowacja, praca zbiorowa
Oficyna Wydawnicza „Rewasz”