niedziela, 29 września 2019

Drewniane cerkwie łemkowskie nr 16

Beskid Niski - Dorzecze Ropy (część III)

Kontynuując poprzedni post przedstawię tu ostatnie cerkwie na północno-wschodnich i północnych obrzeżach dorzecza Ropy. 
W kolejności będą to cerkwie:

Owczary, Męcina Wielka i Rozdziele

 

OWCZARY to dawniej duża wieś łemkowska w dolinie potoku Siary dopływu Sękówki. Do 1946 r. nazywała się Rychwałd od niemieckiego Richwald (bogaty las). Wieś lokowana była na prawie niemieckim i Niemcy byli prawdopodobnie jej pierwszymi osadnikami. Podaję tę nazwę, ponieważ przy opisie ikon w niektórych publikacjach oraz muzeach i zbiorach sztuki można się z nią spotkać. Przy centralnym placu w górnej części wioski stoi dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Opieki Bogurodzicy z 1653 r. Przez cały czas swego istnienia ulegała licznym przekształceniom. Z oryginalnej budowli zachowała się tylko nawa i portal zachodni przeniesiony do rozbudowanego później babińca. W 1710 r. zamiast starego, zbudowano obecne prezbiterium z zakrystią. W 1783 r. dobudowano wieżę, która prawdopodobnie obejmowała wówczas babiniec. W 1810 r. powiększono babiniec do szerokości nawy, w związku z czym słupy wieży wchodzą do jego wnętrza. Od tego czasu cerkiew wielokrotnie remontowano, dokonując pewnych poprawek i zmian. Ostatni gruntowny remont miał miejsce w latach 80. XX w. W 1995 r. cerkiew wraz z drewnianym kościołem śś. Jakuba i Filipa w pobliskiej Sękowej otrzymała prestiżową nagrodę Europa Nostra za najlepiej utrzymaną budowlę zabytkową. W 2013 r. została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Mimo licznych zmian i przeróbek, cerkiew stanowi stylową i harmonijną całość. Jest to jedna z ciekawszych i najładniejszych cerkwi łemkowskich typu północno-zachodniego. Pierwotnie trójdzielna, obecnie pozornie dwudzielna - jednolity na zewnątrz korpus świątyni, wewnątrz zachowuje podział na nawę i babiniec. Cerkiew pokryta jest podwójnie łamanymi dachami namiotowymi. Dachy i wieża zwieńczone są smukłymi blaszanymi hełmami ze ślepą latarnią. Na osi cerkwi stoi murowana dzwonnica bramna. Cerkiew otoczona jest kamiennym murkiem z dwoma bramami. Od 1947 r. cerkiew użytkowana jest jako kościół rzymskokatolicki (filia parafii w Sękowej). Po powrocie części dawnych mieszkańców w 1956 r. zaczęto sporadycznie odprawiać nabożeństwa greckokatolickie, a od roku 1998 są one odprawiane regularnie.

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Wnętrze cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach. Ikony namiestne, prazdniki i antepedia na cokołach powstały prawdopodobnie w 1712 r. Ich autorem jest znany malarz barokowy Ioan Medycki działający w Muszynie na pograniczu dwóch kultur - malował obrazy dla kościołów i ikony dla cerkwi. Jego dziełem jest również ikonostas i kilka ikon w cerkwi w Powrożniku w Beskidzie Sądeckim (vide Drewniane cerkwie łemkowskie nr 02). Pozostałe ikony rzędu deesis i proroków w Owczarach powstały w 1756 r. Ich autor nie jest znany.

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach - lewa skrajna ikona namiestna "Przemienienie Pańskie"

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach - ikona namiestna Matki Boskiej Eleusy

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach - ikona namiestna Chrystusa Nauczającego

Ikonostas cerkwi w Owczarach - ikona chramowa Opieki Bogurodzicy (Pokrow)

 Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach - carskie wrota

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach. Chrystus Arcykapłan, środkowa ikona rzędu deesis 
 i poniżej rzadko spotykana ikona "Chrystus w Grobie".

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach - lewa strona rzędów deesis i proroków

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach - prawa strona rzędów deesis i proroków

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach - antepedium "Miłosierny Samarytanin"

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach - antepedium "Chrystus z Samarytanką przy studni"

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Owczarach - dwa pozostałe antepedia: 
"Drabina Jakubowa" i "Chrystus w domu Marii i Marty"

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach - boczny ołtarz Chrystus Nauczający 
z ikoną pochodzącą prawdopodobnie z poprzedniego ikonostasu

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach - piękny rokokowy boczny ołtarz 
Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Hodegetrii

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach.  
Ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Hodegetrii w ołtarzu bocznym

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach - boczny ołtarz św. Mikołaja z klejmami (scenami z życia świętego). 
Powyżej ikona Matki Boskiej Eleusy

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach - ikona św. Mikołaja z bocznego ołtarza

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach - feretron z Matką Boską Hodegetrią. 
Ta właśnie ikona jest spotykana w wielu cerkwiach na terenie całej Łemkowszczyzny.

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach - feretron ze św. Mikołajem

Cerkiew w Owczarach - polichromia Opieki Bogurodzicy (Pokrow) na sklepieniu

MĘCINA WIELKA to spora wieś połemkowska w sąsiedztwie małego uzdrowiska Wapienne, na południowy-wschód od Gorlic. W środku wsi przy głównej drodze z Gorlic do Nowego Żmigrodu stoi dawna cerkiew greckokatolicka z 1807 r. pod wezwaniem śś. Kosmy i Damiana. Obecnie pełni ona funkcję kościoła parafialnego pod tym samym wezwaniem. Cerkiew była przynajmniej dwukrotnie gruntownie przebudowywana. W czasie ostatniego remontu w 1986 r. typowo cerkiewne baniaste kopuły zmieniono na mniejsze. Jest to cerkiew typu schyłkowego z dachami kalenicowymi i dużą pochyłą izbicową wieżą ze słupami wchodzącymi do babińca. Dach prezbiterium zwieńczony jest ślepą latarnią z makowiczką, dach nawy i wieża - niewielkimi baniastymi hełmami ze ślepą latarnią. Obok cerkwi stoi drewniana parawanowa dzwonnica bramna. 

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej

Pochodzący z XIX w. ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej.  
Ikony namiestne św. Mikołaja i Matki Boskiej Hodegetrii, powyżej rząd prazdników

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej - ikona namiestna Chrystusa Nauczającego 

Ikonostas cerkwi w Męcinie Wielkiej - prawe wrota diakońskie i ikona chramowa śś. Kosmy i Damiana 

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej - carskie wrota

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej "Ostatnia Wieczerza" w rzędzie prazdników 
i Chrystus Arcykapłan, środkowa ikona rzędu deesis.

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej - lewa strona rzędów prazdników, deesis i proroków

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej - prawa strona rzędów prazdników, deesis i proroków 

Cerkiew ss. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej - główny ołtarz

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej - tabernakulum

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej - boczny ołtarz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej - boczny ołtarz Chrystusa Błogosławiącego 
z płaszczenicą u dołu

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej - płaszczenica

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej - polichromia Trójcy Świętej na sklepieniu

ROZDZIELE to wieś leżąca parę kilometrów na północny-wschód od Męciny. We wsi znajdują się dwie cerkwie - dawna murowana cerkiew greckokatolicka pełniąca funkcję kościoła rzymskokatolickiego i drewniana cerkiew prawosławna pod wezwaniem Narodzenia Matki Bożej. Jest to cerkiew zbudowana jako greckokatolicka w 1785 r. w Serednicy na Pogórzu Przemyskim. Opuszczona po wojnie, w 1984 r. została przewieziona do Rozdzela, zmontowana i rok później poświęcona. Cała operacja została sfinansowana przez Łemków z Ameryki. Powstała w innym regionie, odbiega od stylu cerkwi łemkowskich. Do cerkwi nie można podejść z bliska ponieważ otoczona jest solidnym ogrodzeniem z bramką zamkniętą na kłódkę
 
Prawosławna cerkiew Narodzenia Matki Bożej w Rozdzielu. Obok cerkwi stoi dwukondygnacyjna drewniana dzwonnica. 

Prawosławna cerkiew Narodzenia Matki Bożej w Rozdzielu. 
Zdjęcie zrobione z bramką aby pokazać, że cerkiew ma wieżyczkę. 

Bibliografia:
Przewodnik Cerkwie drewniane Karpat – Polska i Słowacja, praca zbiorowa
Oficyna Wydawnicza „Rewasz”
Stanisław Kryciński – Łemkowszczyzna (Po obu stronach Karpat, Czas wojny i pokoju, Nieutracona)
Wydawnictwo LIBRA
Jarosław Giemza – Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny
Wydawnictwo LIBRA
Przewodnik Beskid Niski, praca zbiorowa
Oficyna Wydawnicza „Rewasz”
Bogdan Mościcki – Przewodnik Beskid Sądecki
Oficyna Wydawnicza „Rewasz”
 

4 komentarze:

  1. Cudowne okazałe budowle te cerkiew wnętrze jest piękne wspaniałe zdjęcia

    OdpowiedzUsuń
  2. Z ogromną przyjemnością wędruję z Tobą po Beskidzie Niskim. Miałeś cudowną, słoneczną pogodę. Widziałam większość cerkwi przedstawionych przez Ciebie. Niestety, w czasie mojej wędrówki nie dopisała pogoda, momentami padał ulewny deszcz. Jedynie Owczary zapamiętałam jako urokliwe miejsce. Cerkiew mnie zachwyciła. Miałam nadzieję, że w tym roku odświeżę wspomnienia i wyruszę szlakiem cerkwi. Życie napisało inny scenariusz.
    Pozostawiam moc serdeczności:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Z tą pogodą to bywało różnie... Jeśli będziesz w Owczarach, to gorąco polecam drewniany kościół śś. Jakuba i Filipa w pobliskiej Sękowej. To istne cudo, a niewiele brakowało, żeby był całkowicie zniszczony w czasie I wojny światowej.
      Serdecznie pozdrawiam

      Usuń
  3. Beskid Niski jest cudowny. I te drewniane cerkwie. Kolega pokazał mi cerkiew w Męcinie Wielkiej i kościółek w Sękowej. Nie chciało się wyjeżdżać. Góry niezbyt wysokie a takie cudowne okolice. Kolega mieszka koło Biecza. Biecz również śliczny.

    Pozdrawiam serdecznie z Krakowa

    OdpowiedzUsuń

Dziękuję za odwiedzenie mojego bloga. Będzie mi miło przeczytać Twój komentarz na temat opublikowanego posta.