Beskid Niski - Dolina Wisłoka i Jasiołki
Tereny na wschód od Wisłoki to już wschodnia Łemkowszczyzna. Na tym stosunkowo dużym obszarze - obejmującym doliny Jasiołki, dopływu Wisłoki oraz Wisłoka i Osławy, dopływów Sanu - zachowało się zaledwie 11 starych cerkwi drewnianych. Pod względem stylu dominują tu cerkwie typu północno-wschodniego. Charakteryzują się one tym, że sprawiają wrażenie budowli jednoczęściowej - wszystkie trzy części zrębu są tej samej wysokości, nakryte są wspólnym dachem kalenicowym z typowymi dla cerkwi trzema lub więcej wieżami zwieńczonymi baniastym hełmem z pozorną latarnią i krzyżem. W niektórych z nich nad babińcem jest niska prosta wieża oparta na zrębie babińca. Na zewnątrz, na osi cerkwi znajdują się wolnostojące dzwonnice słupowe lub parawanowe. Ponadto, podobnie jak w zachodniej Łemkowszczyźnie, mamy tu również cerkwie innego typu. Idąc jak zwykle z południa na północ, w tym poście przedstawię 6 następujących cerkwi:
Wisłok Wielki, Daliowa, Zawadka Rymanowska, Bałucianka, Sieniawa i Wróblik Szlachecki
WISŁOK WIELKI - przed wojną była to duża wieś łemkowska składająca się z dwóch części: Dolnego i Górnego Wisłoka. Po wojnie obie części zostały połączone i nadano im obecną nazwę Wisłok Wielki. W starej dolnej części wioski stoi dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Onufrego. Cerkiew powstała w latach 1850-53. Po wysiedleniu Łemków w 1947 r. do wsi przybyli nowi mieszkańcy z Podhala. Od 1948 r. cerkiew pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego pod tym samym wezwaniem. Jest to cerkiew typu północno-wschodniego - pozornie dwudzielna, z wyodrębnionym wewnątrz babińcem, po obu stronach prezbiterium ma dwie zakrystie, nad babińcem jest niewysoka pionowa wieża. Cerkiew nakryta jest dachem jedno-kalenicowym. Dach cerkwi i wieża zwieńczone są baniastymi hełmami z pozorną latarnią i krzyżem. Na osi cerkwi stoi duża murowana dzwonnica bramna kryta blachą.
Cerkiew św. Onufrego w Wisłoku Wielkim
Cerkiew św. Onufrego w Wisłoku Wielkim
Cerkiew św. Onufrego w Wisłoku Wielkim
Cerkiew św. Onufrego w Wisłoku Wielkim
Wieże cerkwi św. Onufrego w Wisłoku Wielkim
Cerkiew św. Onufrego w Wisłoku Wielkim
Wnętrze cerkwi św. Onufrego w Wisłoku Wielkim - zdjęcie zrobione przez kratę w drzwiach
Ikonostas cerkwi św. Onufrego w Wisłoku Wielkim. Jest on dość nietypowy, ponieważ w rzędzie ikon namiestnych odwrócona jest kolejność środkowych ikon - Chrystus Nauczający znajduje się po lewej stronie carskich wrót na miejscu Matki Boskiej Hodegetrii i odwrotnie, nie posiada rzędu prazdników, a ikony Apostołów w rzędzie deesis mają kształt owalny.
Środkowa część ikonostasu cerkwi św. Onufrego w Wisłoku Wielkim
DALIOWA to dawna wieś łemkowska położona nad Jasiołką przy głównej trasie z Komańczy do Rymanowa. W środku wsi stoi dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Paraskewy z 1933 r. Wysiedleni Łemkowie zabrali ze sobą całe wyposażenie cerkwi. Po wojnie służyła za magazyn. Wyremontowana za pieniądze Łemków z Ameryki została ponownie konsekrowana w 1955 r. Mimo to nie jest użytkowana. Jest to cerkiew w stylu narodowo-ukraińskim na planie krzyża łacińskiego, z dużą centralną kopułą na skrzyżowaniu naw i małymi makowiczkami na ramionach krzyża. Kopuła i dachy są pokryte blachą. Poniżej okien wokół cerkwi biegnie szeroki blaszany dach okapowy, który chroni przed deszczem nieoszalowaną dolną część zrębu. Powyżej tego daszka ściany są oszalowane deskami.
Cerkiew św. Paraskewy w Daliowej
Cerkiew św. Paraskewy w Daliowej
Cerkiew św. Paraskewy w Daliowej
Cerkiew św. Paraskewy w Daliowej
Cerkiew św. Paraskewy w Daliowej
Kopuła cerkwi św. Paraskewy w Daliowej
Obszerne wnętrze cerkwi św. Paraskewy w Daliowej jest prawie puste. Za prostym stołem ołtarzowym na ścianach prezbiterium wisi obraz
Matki Boskiej i kilka mniejszych obrazków. Pochodzące z Daliowej stare cenne ikony znajdują się w Muzeum Narodowym we Lwowie.
Wnętrze kopuły cerkwi św. Paraskewy w Daliowej
ZAWADKA RYMANOWSKA to niewielka wieś nad potokiem Kamieńskim dopływem Jasiołki położona 6 km na południowy-wschód od Dukli. W centrum wioski stoi dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Narodzenia Bogurodzicy z 1855 r. Od 1947 r. użytkowana jako kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej, pierwotnie pod opieką oo. Bernardynów z Dukli, od 1968 r. - parafii w Trzcianie. Jest to cerkiew typu północno-wschodniego - z dachem jedno-kalenicowym i niewielką prostą wieżą wspartą na zrębie babińca. Wieża i dach nad nawą zwieńczone są niewielkimi baniastymi hełmami, prezbiterium - ślepą latarnią z makowiczką. Obok cerkwi stoi metalowa dzwonnica szkieletowa.
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Zawadce Rymanowskiej
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Zawadce Rymanowskiej
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Zawadce Rymanowskiej
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Zawadce Rymanowskiej
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Zawadce Rymanowskiej
lewa skrajna ikona namiestna św. Mikołaja
lewa środkowa ikona namiestna Matki Boskiej Hodegetrii
prawa środkowa ikona namiestna Chrystusa Nauczającego
prawa skrajna ikona namiestna św. Dymitra
"Ostatnia Wieczerza" w rzędzie prazdników i Chrystus Arcykapłan - środkowa ikona w rzędzie deesis
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Zawadce Rymanowskiej - pięknie odnowione tabernakulum
BAŁUCIANKA to nieduża wieś w dorzeczu Wisłoka leżąca 8 km na południowy-zachód od Rymanowa. W górnej części wsi stoi dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Zaśnięcia Bogurodzicy, obecnie nieużytkowana. Data powstania cerkwi jest niepewna. Pochodzi prawdopodobnie z XVII w., a w 1820 r. została gruntownie przebudowana. Niektóre źródła podają, że właśnie w tym roku została zbudowana. W 1899 r. usunięto izbicę wieży i zamieniono dachy na blaszane. Po wojnie cerkiew stała opuszczona i powoli niszczała. Rozpoczęty w 2009 r. gruntowny remont doprowadził cerkiew do idealnego stanu. Wymieniono poszycie cerkwi i zamieniono blaszane dachy na gontowe, uzupełniono wyposażenie. Jest to cerkiew typu północno-zachodniego - trójdzielna, prezbiterium i nawa zrębowe pokryte łamanymi dachami namiotowymi, pochyła wieża bez izbicy obejmuje babiniec. Od zachodu do wieży przylega obszerny przedsionek. Wieża i dachy zwieńczone są pozornymi latarniami z makowiczką. W okalającym cerkiew murze z kamienia łamanego wbudowana jest murowana dzwonnica parawanowa.
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance
Dzwonnica i cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance
Wieża cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance
Ikonostas cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance. Zestawiony z dwóch -
barokowego z XVII w. (deesis i prazdniki) i późnobarokowego z XVIII w. (ikony namiestne)
Środkowa dolna część ikonostasu cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance
Ikonostas cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance - carskie wrota z klasyczną dekoracją:
u góry rozdzielne Zwiastowanie, niżej Czterej Ewangeliści
Cerkiew w Bałuciance - boczny ołtarz Zaśnięcia Bogurodzicy
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance - boczny ołtarz Pieta
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy w Bałuciance - boczny ołtarz św. Mikołaja
SIENIAWA to miejscowość położona w powiecie krośnieńskim, w gminie Rymanów. Założona została w I połowie XV w. i wchodziła w skład dóbr Sienieńskich, później Ossolińskich. Zamieszkana była przez Polaków, Łemków i Żydów. Sieniawa leży 4 km na wschód od Rymanowa nad głębokimi wąwozami Wisłoka. W 1978 r. na rzece wybudowano tamę i utworzono sztuczne jezioro o długości 5 km. Po II wojnie światowej większość mieszkańców łemkowskich wysiedlono do USSR, a pozostałych, zatrudnionych w kopalniach ropy naftowej w 1947 roku - na ziemie zachodnie. W miejscowości tej nad brzegiem jeziora stoi dawna drewniana cerkiew greckokatolicka p.w. Narodzenia Bogurodzicy z 1874 r. Cerkiew została wybudowana na miejscu starszej, która spłonęła od uderzenia pioruna. Jest to cerkiew w stylu północno-wschodnim - bezwieżowa, jednoprzestrzenna z niewielką zakrystią od północy, nakryta blaszanym dachem kalenicowym. Obecnie posiada ośmioboczną wieżyczkę z baniastym hełmem nad babińcem i drugą małą sygnaturkę nad nawą. Z fotografii z 1936 r. wynika, że cerkiew posiadała trzy podobne wieżyczki, z których w trakcie kolejnych remontów tę nad nawą zamieniono na obecną sygnaturkę, a tę nad prezbiterium zlikwidowano. Na osi cerkwi stoi stara dzwonnica murowana z czasów istnienia poprzedniej spalonej cerkwi. Od zakończenia wojny do roku 1957 cerkiew wykorzystywana była jako magazyn, następnie została przejęta przez Kościół rzymskokatolicki i służy do chwili obecnej jako kościół filialny parafii w Rymanowie p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej.
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Sieniawie
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Sieniawie
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Sieniawie
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Sieniawie
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Sieniawie
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy we Wróbliku Szlacheckim
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy we Wróbliku Szlacheckim
Bibliografia:
Przewodnik
Cerkwie drewniane Karpat – Polska i Słowacja, praca zbiorowa
Oficyna Wydawnicza „Rewasz”
Stanisław Kryciński – Łemkowszczyzna (Po obu stronach Karpat, Czas
wojny i pokoju, Nieutracona)
Wydawnictwo LIBRA
Jarosław Giemza – Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny
Wydawnictwo LIBRA
Przewodnik
Beskid Niski, praca zbiorowa
Oficyna Wydawnicza „Rewasz”
Bogdan Mościcki – Przewodnik Beskid Sądecki
Oficyna Wydawnicza „Rewasz”
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Dziękuję za odwiedzenie mojego bloga. Będzie mi miło przeczytać Twój komentarz na temat opublikowanego posta.