Nieborów - pałac i park

Na początku XVI w. wzniesiono w Nieborowie gotycko-renesansowy dwór, który przetrwał do końca XVII w. Dobra nieborowskie stanowiły wówczas własność rodu Nieborowskich herbu Prawda. W 1694 r. dobra Nieborowskich kupił prymas Polski kardynał Michał Stefan Radziejowski, który wzniósł barokowy pałac zaprojektowany przez Tylmana z Gameren. Kardynał Radziejowski zapisał w testamencie dobra nieborowskie wraz z pałacem Konstancji z Niszczyckich i Jerzemu Hipolitowi Towiańskim. Ich syn Krzysztof Mikołaj Towiański sprzedał dobra w 1723 roku generałowi saskiemu Aleksandrowi Jakubowi Lubomirskiemu i jego małżonce Karolinie Fryderyce von Vitzthum. Od 1736 roku właścicielami Nieborowa byli Stanisław i Jan Józef Łochoccy, którzy odsprzedali w 1766 roku dobra Michałowi Kazimierzowi Ogińskiemu, hetmanowi wielkiemu litewskiemu.
W 1774 właścicielem dóbr nieborowskich został książę Michał Hieronim Radziwiłł, późniejszy wojewoda wileński i jeden z najbogatszych magnatów polsko-litewskich, który wyposażył pałac w stylowe meble, tkaniny, obrazy i rzeźby oraz przedmioty rzemiosła artystycznego. Założył bogatą w zbiory bibliotekę (ponad 10 tys. woluminów dzieł polskich i obcych w tym starodruki z XV w.). Jego żona Helena z Przeździeckich Radziwiłłowa założyła w tym czasie słynny ogród romantyczny w Arkadii. Stał się on miejscem spotkań twórców epoki oświecenia.
Znajdujący się przy pałacu barokowy ogród i park w stylu regularnym (francuskim) zaprojektowany został w ostatniej dekadzie XVII w. prawdopodobnie przez Tylmana z Gameren i rozbudowany w latach 70. XVIII wieku przez Szymona Bogumiła Zuga. Dominują w nim rodzime gatunki drzew, ale najbardziej okazałe były dwa platany posadzone, jako pierwsze w Polsce ok. 1770 r.
Dobra nieborowskie pozostały w rękach Radziwiłłów do lutego 1945 r., następnie zespół pałacowo-parkowy w Nieborowie i Arkadii został oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie. W pałacu znajduje się obecnie muzeum wnętrz rezydencji pałacowych z XVII-XIX wieku, oparte na ocalałym wyposażeniu pałacu i jego kolekcjach (rzeźba, obrazy, meble, porcelana i szkło, brązy, srebra, zbiory biblioteczne), uzupełnione obiektami sztuki i rzemiosła artystycznego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie.

Majolika nieborowska

W 1881 r. w zabudowaniach dawnego browaru należącego do zespołu pałacowego w Nieborowie, książę Michał Piotr Radziwiłł, otworzył Fabrykę Fajansów Artystycznych i Kafli Piecowych, którą kierował sprowadzony z Nevers doświadczony ceramik – Stanisław Thiele. Manufaktura dostarczała do pałacu ozdobne piece kaflowe i ceramikę artystyczną, która z czasem utworzyła cenny zespół majoliki nieborowskiej. Czerpała inspiracje z motywów dekoracyjnych dawnych wytwórni włoskich, francuskich i holenderskich, sięgając też po wątki narodowo-patriotyczne. Gliniane formy pokrywane były gęstą, nieprzezroczystą emalią cynową zdobioną farbami naszkliwnymi, które po wypaleniu zlewały się w jednolicie gładką powierzchnię. Wytwarzane przedmioty sygnowane były znakiem fabrycznym MPR (Michał Piotr Radziwiłł). Prosperity nie trwało jednak długo i w 1897 roku manufaktura, przejęta już wówczas przez Thiele, została ostatecznie zamknięta.
Tradycja produkcji ceramiki w dobrach nieborowskich powróciła w roku 1982, w stulecie utworzenia pierwszej Fabryki. W nietkniętym zawirowaniami historii budynku manufaktury, należącym już wówczas do Muzeum w Nieborowie i Arkadii, powstała pracownia ceramiczna wytwarzająca kopie dawnych naczyń oraz wyroby o charakterze ozdobnym i pamiątkarskim.
W 2017 r. patronat nad pracownią przejęła fundacja „Trzy Trąby”. Każdy z wyrobów – naczynia, bibeloty, kafle – stemplowany jest znakiem fabrycznym pierwszej manufaktury (MPR z mitrą książęcą est. 1881). W części należącej do manufaktury powstało małe muzeum gromadzące najbardziej charakterystyczne wyroby ceramiki nieborowskiej.  

 

 

Widok pałacu od strony wjazdu na dziedziniec

 

Widok pałacu od strony wjazdu na dziedziniec

 

Widok pałacu od strony dziedzińca

Kolorowe klony przy dziedzińcu

 

Dziedziniec pałacu

 

Wschodnia wieża pałacu

 

Kandelabry przed głównym wejściem do pałacu

 

Górna część frontonu pałacu. W tympanonie północnym, wypełnionym panopliami oraz emblematami godności książęcej i hetmańskiej znajdują się herby właścicieli – Oginiec rodu Ogińskich i Pogoń Czartoryskich.

Tympanon frontowej części pałacu, nad którym wznosi się rzeźba Bachusa z piaskowca

 

Fasada pałacu od strony parku. Obie fasady są niemal identyczne. 

Różnią się tylko dekoracją tympanonu. 

 

Pseudoryzalit części środkowej ogrodowej fasady pałacu

Tympanon ogrodowej fasady pałacu

 

Dekoracja tympanonu fasady ogrodowej z panopliami i emblematami godności książęcej z herbem Radziwiłłów Trzy Trąby na piersi orła.

 

Widok fasady pałacu zza starożytnych elementów wyposażenia parku, w czym lubowała się Helena Radziwiłłowa-Przeździecka

 

Fragment ogrodu francuskiego przed pałacem

 

 Fragment ogrodu francuskiego przed pałacem

 

Fragment ogrodu francuskiego przed pałacem

 

Fragment ogrodu francuskiego przed pałacem

 

Wschodnia wieża pałacu od strony parku

 

Fragment ogrodu francuskiego przed pałacem

 

Fragment ogrodu francuskiego przed pałacem

Jeden z dwu platanów pomników przyrody z 1770 r. Ten okaz ma się całkiem dobrze 

– ma piękną regularną koronę i rozrósł się do potężnych rozmiarów

 

Latem pod wielkim platanem

 

Wielki platan jesienią

 

Jesienią pod platanem

 

Ogród za pałacem

 

 Z drugiego platana zachował się tylko widoczny tu fragment starego pnia i kilka konarów

 

Widok pałacu z początku alei grabowej

 

Widok pałacu z głębi alei grabowej

Jedna z alei lipowych z fragmentem starej kolumny pośrodku

 

Kolumna z orłem w parku

 

Szpaler grabowo-lipowy

 

Szpaler grabowo-lipowy

 

Kanał w parku

Kanał w parku

 

Kanał w parku

 

Kanał w parku

 

Kolorowe drzewa nad kanałem

 

Kolorowe drzewa nad kanałem

 

Kolorowe drzewo nad kanałem

 

Alejka nad kanałem

 

Kanał dochodzi do dużego stawu przy pałacu

 

Malownicze drzewa w parku

 

Alejka w parku

 

Alejka w parku

 

Fragment parku

 

Mur ogródka kwiatowego

 

Jesienna róża

 

Jesienna róża

 

Jesienna róża

 

Marcinki

 

  

 Za tą przegrodą z bluszczu znajduje się ogródek warzywny

 

Kapusta ozdobna

Kapusta ozdobna

Fragment parku

Fragment parku

Nowa palmiarnia

Muzeum majoliki

 

Na koniec pokazuję kilkanaście zdjęć z przykładami nieborowskiej majoliki, 

które eksponowane są w niewielkim muzeum obok pałacu, 

mieszczącym się w części dawnej manufaktury