Sandomierz - okolice

Nie tylko w samym Sandomierzu, ale i w jego okolicach jest wiele godnych uwagi starych zabytków. W tym poście chcę pokazać kilka ciekawych zabytków znajdujących się w czterech miasteczkach na południe od Sandomierza. Są to: Koprzywnica, Klimontów, Baranów Sandomierski i Dzików.
Koprzywnica, dawniej zwana także Pokrzywnicą to miasteczko w woj. świętokrzyskim, leżące nad rzeką Koprzywianką w powiecie sandomierskim. W 1185 r. książę Kazimierz Sprawiedliwy sprowadził do Koprzywnicy cystersów z Morimond w Burgundii. Mikołaj Bogoria Skotnicki – tutejszy rycerz, komes, darczyńca cystersów – podarował zakonowi w 1185 r. Koprzywnicę i kilka pobliskich wsi, oraz wsie w okolicach Krosna. Na początku XIII wieku rozpoczęto budowę kościoła klasztornego. Wzniesiony w stylu romańskim przez mistrza Simona, który był również budowniczym kościoła cystersów w Wąchocku, konsekrowany został w roku 1207 przez krakowskiego biskupa Pełkę pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Floriana. Klasztor został zdewastowany i ograbiony podczas dwóch najazdów tatarskich w latach 1241 i 1259/1260. Na początku XIV przeprowadzono znaczną przebudowę kościoła i klasztoru w stylu gotyckim. Ciekawostką jest fakt, że w klasztorze nocował król Kazimierz Wielki w drodze do Krakowa po groźnym wypadku na polowaniu w puszczy Sandomierskiej, w wyniku którego zmarł.  Po likwidacji zakonu cystersów w 1820 r. i zniszczeniach wojennych większość budynków została rozebrana – pozostało jedynie wschodnie skrzydło klasztoru i imponujący gotycki kościół Matki Boskiej i św. Floriana, który obecnie pełni funkcję kościoła parafialnego.

Barokowa fasada kościoła św. Floriana z okresu modernizacji kościoła w II połowie XVIII w.

 Ogólny widok kościoła św. Floriana

 

W 1678 r. opat Zbigniew Ossoliński odnowił kościół i wybudował na skrzyżowaniu naw potężną wieżę/sygnaturkę 

(wykonaną przez krakowskiego mistrza Michała Pfafa), przypominającą odwrócony do góry dnem kielich.   

 

Widok na kościół św. Floriana i zachowane wschodnie skrzydło klasztoru cystersów

Wnętrze kościoła św. Floriana

Prezbiterium kościoła św. Floriana

 

Główny ołtarz kościoła św. Floriana. Obraz w ołtarzu pędzla znanego gdańskiego 

malarza okresu baroku Bartłomieja Strobla przedstawia koronację NMP.

 

Kościół św. Floriana - boczny ołtarz MB Różańcowej

Kościół św. Floriana - boczny ołtarz św. Walentego

Kościół św. Floriana - boczny ołtarz Krzyża Świętego

Kościół św. Floriana - boczny ołtarz św. Kazimierza

Kościół św. Floriana - ambona

Kościół św. Floriana - stalle ze scenami z życia św. Bernarda z Clairvaux, założyciela zakonu cystersów.

Kościół św. Floriana - stalle ze scenami z życia św. Bernarda z Clairvaux

 

Kościół św. Floriana - organy w nawie głównej

Kościół św. Floriana - prawa nawa boczna

 

Kościół św. Floriana – nagrobek Niedźwickich autorstwa Santi Gucciego. S. Gucci był znanym włoskim architektem i rzeźbiarzem z XVII w. zamieszkałym na stałe w Polsce. Specjalizował się w rzeźbie sepulkralnej – był autorem m.in. nagrobków Zygmunta Augusta 

i Anny Jagiellonki w Kaplicy Zygmuntowskiej oraz Stefana Batorego na Wawelu.  

Klimontów założony został w 1604 r. przez przedstawiciela zamożnego rodu Toporczyków Jana Zbigniewa Ossolińskiego herbu Topór. Był on synem Hieronima i pochodził z Murawicy koło Krakowa. Jako najmłodszy z braci otrzymał niezbyt wartościową schedę, jednak z biegiem lat, wykorzystując kłopoty finansowe braci wykupił od nich resztę dziedzicznych ziem, skupiając w swym ręku wszystkie ziemie rodowe. Pełnił wiele funkcji publicznych, od 1603 r. – podkomorzego, od 1613 – wojewody sandomierskiego. Korzystając z funkcji podkomorzego w 1604 roku na mocy królewskiego przywileju założył niedaleko Sandomierza miasto Klimontów, które stało się centrum domeny rodu Ossolińskich. Sprowadził do Klimontowa dominikanów i ufundował kościół i klasztor. Pod koniec życia podzielił majątek między swoich synów. Najstarszy Krzysztof otrzymał Ujazd, Iwaniska, Maksymilian Mielec, a Jerzy Ossolin, Klimontów, Nową Wieś. Wszyscy trzej byli przyrodnimi braćmi i rywalizowali ze sobą. Największe sukcesy w polityce osiągnął Jerzy, który oprócz wielu tytułów został kanclerzem wielkim koronnym. Krzysztof zasłynął z budowania klasztorów i oryginalnych budowli (zamek Krzyżtopór). Jerzy wzniósł nową siedzibę  rodu – późnorenesansowy pałac w Ossolinie (5 km na wschód od Klimontowa), dokończył budowę klasztoru dominikanów i ufundował wspaniały kościół św. Józefa w Klimontowie. Z  zamku w Ossolinie pozostał tylko fragment arkady mostu. Istniejący do dziś kościół św. Józefa wzorowany na wczesnobarokowej architekturze rzymskiej zbudowany został w latach 1643–1646 wg projektu szwajcarskiego architekta Wawrzyńca Senesa. Jerzy Ossoliński spoczął w jego podziemiach.

Barokowy kościół św. Józefa w Klimontowie. Kościół zbudowany został na planie elipsy i nie miał podobnych sobie wzorów w Polsce.

 

Barokowy kościół św. Józefa w Klimontowie

Kopuła kościoła św. Józefa w Klimontowie

Rzeźby na galerii fasady kościoła św. Józefa w Klimontowie

Wnętrze kościoła św. Józefa w Klimontowie

Prezbiterium kościoła św. Józefa w Klimontowie

Organy w kościele św. Józefa w Klimontowie

Wnętrze kopuły kościoła św. Józefa w Klimontowie

 

Kościół św. Józefa w Klimontowie

 

Absyda kościoła dominikanów św. Jacka w Klimontowie

Fasada kościoła dominikanów św. Jacka w Klimontowie

Wnętrze kościoła dominikanów św. Jacka w Klimontowie

Kościół i klasztor dominikanów w Klimomtowie. Po likwidacji w 1864 r. klasztoru dominikanów w Sandomierzu przez władze rosyjskie, pozostałych zakonników przeniesiono do Klimontowa bez prawa naboru. Ostatni zakonnik w Klimontowie zmarł w roku 1901 r. Po likwidacji klasztoru jego budynki przechodziły różne przekształcenia i miały wielu lokatorów, ostatnio planuje się ich adaptację po remoncie na dom pielgrzyma. 

 

Kościół dominikanów św. Jacka w Klimontowie. Po likwidacji klasztoru kościół stał się filią tutejszej parafii.

Baranów Sandomierski to miasto w powiecie tarnobrzeskim województwa podkarpackiego. Leży nad Wisłą i Babulówką – prawobrzeżnym dopływem Wisły. Miasto lokowane było w 1354 r. na prawie niemieckim przez Kazimierza Wielkiego. W 1568 roku Baranów kupił kasztelan śremski Rafał Leszczyński herbu Wieniawa, który na przełomie XVI i XVII wieku zbudował późnorenesansowy zamek w stylu palazzo in fortezza. Jego syn Andrzej rozbudował zamek dobudowując dziedziniec z renesansowymi krużgankami wokół nowych budynków i założył bibliotekę. Według innej teorii parter zamku miał pochodzić z czasów Rafała Leszczyńskiego, zaś piętro z czasów jego syna Andrzeja. Budowniczym zamku był wspomniany wyżej włoski architekt i rzeźbiarz Santi Gucci. Zamek ten słusznie nazywany jest perłą renesansu, gdyż poza Wawelem nie ma w Polsce sobie równych. Zamek zbudowany został na miejscu poprzedniego obronnego dworu. Ostatnim właścicielem zamku z rodu Leszczyńskich był Rafał – ojciec króla Stanisława Leszczyńskiego. Przez kolejne lata zamek przechodził z rąk do rąk. Jego właścicielami byli m.in.: Dymitr Jerzy Wiśniowiecki, Józef Karol Lubomirski, Paweł Sanguszko, Jan Krasiński i inni. Ostatnim właścicielem zamku przed reformą rolną w 1945 r. był Roman Dolański.  Obecnie zamek wykorzystywany jest do różnych celów – część sal udostępnionych jest do zwiedzania, restauracja i inne sale reprezentacyjne wynajmowane są na przyjęcia i konferencje.  

Widok zamku znad wału wiślanego

Widok zamku z podjazdu za bramą

Widok zamku od frontu

Widok zamku od frontu

Ogólny widok zamku od strony południowo-zachodniej

Widok zamku od wschodu

 

Widok północno-wschodniej baszty zamku od strony fontanny

 

Ogólny widok zamku od strony południowo-wschodniej

Fontanna w parku

Ogólny widok zamku od zachodniej strony

Widok zamku od strony parku

Fragment zamkowego parku na wiosnę

Baszta wejściowa do zamku

Brama wejściowa do zamku i zegar słoneczny

Dziedziniec zamku - widok en face na klatkę schodową

Widok z dziedzińca na klatkę schodową

Widok z I piętra na klatkę schodową

Widok z dziedzińca na krużganki

Widok z I piętra na krużganki

Przykłady wspaniałych maszkaronów na podstawach filarów krużganków

Klatka schodowa. Na jej podcieniach wymalowane są herby znakomitych rodów Rzeczypospolitej

Podcienia krużganków

Krużganki I piętra

Drzwi wejściowe do pomieszczeń I piętra zamku

Dekoracje odrzwi i nadproża. Ten typ dekoracji jak również pokazywane wyżej maszkarony 

są charakterystyczne dla późnego renesansu – manieryzmu.

 

Dzików to obecnie (od 1976 r.) część Tarnobrzega, dawniej osobna wieś, własność znanej magnackiej rodziny Tarnowskich, która wybudowała tam swoją siedzibę - słynny kompleks pałacowo-parkowy zwany Zamkiem Dzikowskim. Obecnie zamek jest siedzibą Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega. Dawniej miały tu miejsce ważne wydarzenia historyczne, z których najważniejszym była konfederacja dzikowska zawiązana w celu obrony tronu polskiego dla króla Stanisława Leszczyńskiego (1734) oraz zjazd stronnictwa konserwatywnego w roku 1927. Zamek posiadał bogatą i niezwykle cenną bibliotekę oraz imponujące zbiory dzieł sztuki (malarstwa, rzeźby, miniatur). Jeden z przedstawicieli rodu, Jan Feliks Tarnowski (1777–1842) przejęty puławską ideą zbierania pamiątek narodowych, postanowił stworzyć także w swej posiadłości ich kolekcję. Do najcenniejszych z nich należały: stare inkunabuły, najstarszy rękopis „Kroniki Polskiej” Galla Anonima, pierwszy odpis „Bogurodzicy”, oryginał „Kronik” Wincentego Kadłubka, oryginał „Statutów Wiślickich”, „Statuty Kazimierza Wielkiego” w przekładzie polskim z 1501 roku, znane jako Kodeks Dzikowski, rękopis „Pana Tadeusza”. Ze słynnych obrazów wielkich mistrzów należy wymienić: Lisowczyka Rembrandta, Matka Boska Bolesna Tycjana, Chrystus po Zmartwychwstaniu Rubensa, Portret Henrietty Marii  Antoona van Dyck’a. Po wojnie większość zbiorów uległa rozproszeniu. Obecnie Muzeum Historyczne Tarnobrzega czyni starania o ich zwrot. Zresztą już duże zbiory biblioteczne są eksponowane w muzeum.

Zamek Tarnowskich w Dzikowie

 Zamek Tarnowskich w Dzikowie

 

Wieża zamku Tarnowskich w Dzikowie

Widok zamku Tarnowskich w Dzikowie od strony parku.

 

Sanktuarium Matki Bożej Dzikowskiej, Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – zabytkowy, barokowy kościół oraz przylegający do niego zespół dominikańskich budynków klasztornych w Tarnobrzegu. Kościół jest główną siedzibą katolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Ten niezwykle imponujący kościół barokowy zbudowany został w 1706 roku na miejscu dawnego drewnianego zespołu kościelno-klasztornego z 1677 roku. Głównym zadaniem poprzedniego budynku była ochrona cudownego obrazu Matki Bożej, przedtem przechowywanego w kaplicy Zamku Tarnowskich w Dzikowie. Kościół i kompleks budynków klasztornych usytuowany jest na skarpie wiślanej, która w tym miejscu łagodnie opadała w kierunku zachodnim. W swej pierwotnej lokacji klasztor znajdował się na skraju Dzikowa, prywatnej wsi rodziny Tarnowskich. 

Sanktuarium MB Dzikowskiej - kościół dominikanów Wniebowzięcia NMP

 

Fasada kościoła dominikanów z obrazem św. Dominika

Kościół dominikanów Wniebowzięcia NMP

 

Kościół dominikanów p.w. Wniebowzięcia NMP – widok z placu kościelnego. 

Z lewej strony przy murze widoczne są nagrobki przedstawicieli rodziny Tarnowskich.

Wieża kościoła dominikanów Wniebowzięcia NMP

Wieża - sygnaturka na kościele dominikanów p.w. Wniebowzięcia NMP

Wnętrze kościoła dominikanów p.w. Wniebowzięcia NMP

Prezbiterium kościoła dominikanów p.w. Wniebowzięcia NMP

Główny ołtarz kościoła dominikanów p.w. Wniebowzięcia NMP

 

Główny ołtarz kościoła dominikanów p.w. Wniebowzięcia NMP - obraz nieznanego malarza holenderskiego przedstawia Świętą Rodzinę

 

Święta Rodzina - zbliżenie na obraz w ołtarzu głównym kościoła dominikanów

 

Górna część głównego ołtarza w kościele dominikanów, przedstawiająca koronację NMP

 

Ukrzyżowanie na belce tęczowej kościoła dominikanów

Lewy boczny ołtarz Krzyża Świętego

Zbliżenie na lewy boczny ołtarz Krzyża Świętego

Prawy boczny ołtarz św. Dominika

Kościół dominikanów - organy

Kościół dominikanów - ambona

Sklepienie kościoła dominikanów

 

Kościół dominikanów – polichromia „Zesłanie Ducha Świętego” na ścianie kościoła

 

 

Rzeźby Matki Boskiej i Chrystusa Boleściwego przy filarach kościoła

 

 

Obrazy na filarach: św. Róża z Limy i Św. Zofia z córkami, które były świętymi i nosiły imiona: Wiara, Nadzieja i Miłość. 

Nie są one zbyt  popularne w kościele zachodnim w przeciwieństwie do prawosławia  (ros. Wiera, Nadieżda i Liubow).

 

 

Obrazy na filarach: Apostoł św. Juda Tadeusz i św. Mikołaj

 

 

Kościół dominikanów stoi bardzo blisko głównego rynku starego miasta Tarnobrzega, 

noszącego imię Bartosza Głowackiego pośrodku którego stoi jego pomnik.

 

Pomnik Bartosza Głowackiego