Drewniane cerkwie łemkowskie nr 13

Beskid Niski - Dolina Ropy (część IV)

W poście tym przestawię trzy ostatnie cerkwie na północnych obrzeżach Doliny Ropy, a mianowicie:

Łosie nad Ropą, Bielanka i Szymbark

ŁOSIE to duża wieś nad Ropą, na południowy zachód od Gorlic. Znajduje się tu dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Narodzenia Bogurodzicy z 1810 r. Podobnie jak w Uściu Gorlickim, po 1947 r. pełniła funkcję kościoła rzymskokatolickiego, a po powrocie części Łemków w 1956 r. służyła obu wyznaniom. Po wybudowaniu nowego kościoła w latach 90., cerkiew wróciła do grekokatolików. Jest to cerkiew typu północno-zachodniego, przebudowana. Jest trójdzielna z dwoma zakrystiami przy prezbiterium, w trakcie przebudowy nawa została poszerzona na kształt transeptu, do krótkiego babińca dostawiona została duża izbicowa wieża. Cerkiew nakryta jest blaszanymi dachami kalenicowymi zwieńczonymi wysmukłymi hełmami z pozornymi latarniami. Podobny, większy hełm nakrywa wieżę. Cerkiew pierwotnie była otynkowana, dopiero w czasie remontu w latach 80. zdjęto tynk i obito cerkiew gontem. Wewnątrz cerkiew posiada polichromię figuralno-ornamentalną wykonaną w 1935 r. przez Mikołaja Golankę. Uwaga! w Beskidzie Sądeckim jest wieś o takiej samej nazwie, w której znajduje się również drewniana cerkiew łemkowska - vide mój post Drewniane cerkwie łemkowskie nr 04) 

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach

Wieża cerkwi Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach. 

Do cerkwi prowadzi duża murowana bramka w otaczającym ją murze nakryta dużym barokowym hełmem. 

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - widok na wiosnę

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach

Przy cerkwi stoi ciekawa murowana dzwonnica parawanowa z wieżyczkami

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - widok od strony dzwonnicy

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - widok z tyłu od strony prezbiterium

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach  - widok z boku

Dachy i wieże cerkwi Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach

Ikonostas cerkwi Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach

Ikonostas cerkwi Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach

Górna część ikonostasu cerkwi Narodzenia Bogurodzicy w  Łosiach

Ikonostas cerkwi Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - lewa skrajna ikona namiestna św. Mikołaja 

Ikonostas cerkwi Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - ikona namiestna Matki Boskiej Hodegetrii

Ikonostas cerkwi Narodzenia Bogurodzicy - carskie wrota

Ikonostas cerkwi Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - lewe diakońskie wrota

Ikonostas cerkwi Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - prawe diakońskie wrota

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - boczny ołtarz Chrystusa Błogosławiącego 

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - ikona św. Olgi

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - ikona św. Włodzimierza

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - ikona świętego kościoła wschodniego

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - polichromia Trójcy Świętej na środku sklepienia

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach - polichromia "Zmartwychwstanie" na bocznej części sklepienia

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Łosiach. Pośrodku sklepienia zwisa wspaniały mosiężny kandelabr

Znajdująca się obok cerkwi zabytkowa zagroda Maziarska. Mieszkańcy Łosiów wytwarzali maź do smarowania osi drewnianych wozów, którą handlowali rozwożąc po całej Łemkowszczyźnie i za granicę na Węgry, Litwę, nawet do Rosji. Maź wytwarzana była w wyniku suchej destylacji drewna, później z wydobywanej w okolicy ropy naftowej. 

BIELANKA to wieś znana z tradycji łemkowskich leżąca 8 km na południe od Gorlic. Znajduje się tu dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Opieki Bogurodzicy z 1753 lub 1773 roku. Dokładna data nie została potwierdzona w dokumentach z tego okresu. Była odnawiana w 1913 r. W roku 1947 w czasie pośpiesznego pakowania sprzętów przez wysiedlanych Łemków zaprószono ogień od którego spłonęły dachy nawy i prezbiterium. Nakryto je dachem kalenicowym. Dopiero w czasie remontu w latach 90. zrekonstruowano pierwotne dachy sprzed pożaru. Po wojnie służyła jako kościół rzymskokatolicki, a po powrocie w roku 1956 części dawnych mieszkańców przekazano ją prawosławnym z zastrzeżeniem, że ma służyć obu kultom. W 2009 r. stała się z powrotem własnością grekokatolików. Jest to cerkiew typu północno-zachodniego, trójdzielna, poszczególne części zbliżone do kwadratu. Prezbiterium pokryte jest dachem kalenicowym, nawa łamanym dachem namiotowym. Pochyła wieża izbicowa z zachatą obejmuje babiniec. Izbica wieży pomalowana jest na niebiesko, pozorne latarnie i bramka wejściowa - na żółto. Dachy i wieża są zwieńczone wydłużonymi baniastymi hełmami. Cerkiew stoi na dolnym tarasie wzgórza otoczona wianuszkiem wysokich drzew. W lecie jest dobrze widoczna praktycznie tylko od frontu. 

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Bielance

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Bielance

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Bielance

Wieże cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance

 

Wieża cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Bielance. W tym roku byłem w Bielance w kwietniu i byłem zaskoczony jej widokiem. Przez bezlistne gałęzie drzew prezentuje się bardzo pięknie. Dopiero o takiej porze roku można ją ujrzeć w całości ze wszystkich stron i docenić jej prawdziwą urodę. Pozwalam sobie zamieścić kilka zdjęć z tego wyjazdu.

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Bielance - widok na wiosnę. 

To zdjęcie przypomina mi widok cerkwi w Powroźniku wykonane o tej samej porze.

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Bielance na wiosnę

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Bielance na wiosnę

Wieże cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance na wiosnę

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Bielance na wiosnę

Wieże cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance - widok na wiosnę

Wieże cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance - widok na wiosnę

Wnętrze cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance

Lewa strona ikonostasu cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance - lewa skrajna ikona namiestna św. Mikołaja

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance - ikona namiestna Matki Boskiej Hodegetrii

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance - ikona namiestna Chrystusa Nauczającego 

Ikonostas cerkwi w Bielance - ikona chramowa Opieki Bogurodzicy 

 

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance. Typowy trimorfon przedstawiający Chrystusa Arcykapłana siedzącego na tronie 

w otoczeniu Matki Boskiej i św. Jana Chrzciciela w błagalnej postawie i aniołów.

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance - lewa strona prazdników i deesis 

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance - prawa strona prazdników i deesis 

Ikonostas cerkwi Opieki Bogurodzicy w Bielance - carskie wrota 

SZYMBARK to duża wieś koło Gorlic leżąca ok. 5 km na północ od Bielanki. W dolnej części wsi nad brzegiem Ropy leży dawna łemkowska osada Doliny, obecnie zwana Szymbark Wólka. W przysiółku tym na niewielkim wzgórku pod lasem stoi stara drewniana cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Narodzenia Bogurodzicy, pełniąca obecnie funkcję kościoła filialnego parafii w Szymbarku. Okres powstania cerkwi jest niepewny. Szematyzmy z XIX i XX w. podają rok 1821, natomiast zachowane starsze dokumenty - rok 1790. Była wielokrotnie remontowana. Po wysiedleniu Łemków w 1947 r. była przejęta przez parafię rzymskokatolicką. Odprawiano w niej sporadycznie nabożeństwa i powoli niszczała. Dopiero w 1992 r. staraniem miejscowego dyrektora szkoły przeprowadzono gruntowny remont i od tamtej pory utrzymywana jest w bardzo dobrym stanie. Jest to cerkiew orientowana typu schyłkowego składająca się z małego prezbiterium i nawy. Od strony wieży posiada niewielki przedsionek, przy prezbiterium - zakrystię. Nakryta jest dachem dwukalenicowym z wbudowaną od zachodu wieżą z pozorną izbicą i baniastym hełmem.  

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Szymbarku

Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Szymbarku

Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy w Szymbarku

Bibliografia:

Przewodnik Cerkwie drewniane Karpat – Polska i Słowacja, praca zbiorowa

Oficyna Wydawnicza „Rewasz”

Stanisław Kryciński – Łemkowszczyzna (Po obu stronach Karpat, Czas wojny i pokoju, Nieutracona)

Wydawnictwo LIBRA

Jarosław Giemza – Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny

Wydawnictwo LIBRA

Przewodnik Beskid Niski, praca zbiorowa

Oficyna Wydawnicza „Rewasz”

Bogdan Mościcki – Przewodnik Beskid Sądecki

Oficyna Wydawnicza „Rewasz”