voyages... voyages...: Drewniane cerkwie łemkowskie nr 03

sobota, 12 października 2019

Drewniane cerkwie łemkowskie nr 03

Beskid Sądecki ciąg dalszy (część I)

W poście tym pokazuję cerkwie łemkowskie leżące w Beskidzie Sądeckim na wschód od Doliny Popradu. Jest ich w sumie siedem, wśród nich najstarsza - cerkiew w Powroźniku z 1600 r. Posuwał się będę z południa na północ, od granicy ze Słowacją w kierunku Nowego Sącza. Cerkwie pokazywane w tym poście według kolejności to:

Wojkowa i Powroźnik

WOJKOWA to spora wieś leżąca wśród wzgórz pasma granicznego Beskidu Sądeckiego. Na zboczu jednego z nich ponad wioską leży malownicza drewniana cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem śś. Kosmy i Damiana. Zbudowana została w 1790 r. na miejscu poprzedniej która spłonęła. Jest to cerkiew trójdzielna typu północno-zachodniego. Od 1947 r. cerkiew pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego pod tym samym wezwaniem. Obok cerkwi stoi dzwonnica szkieletowa nakryta gontowym daszkiem. Dojście do cerkwi po dość wysokich kamiennych schodach. W ubiegłym roku obok niej wybudowano parking, do którego prowadzi stroma kamienna droga. Cerkiew ukryta jest wśród wysokich drzew. W lecie trudno jest zrobić dobre zdjęcie cerkwi oprócz wysokiej wieży od strony dużej łąki ogrodzonej drutem.

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Wojkowej - widok latem

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Wojkowej - widok wiosną

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Wojkowej - widok cerkwi ze schodów wiosną

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Wojkowej

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Wojkowej

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Wojkowej - Matka Boska Hodegetria w rzędzie ikon namiestnych

Ikonostas cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Wojkowej - Chrystus Nauczający w rzędzie ikon namiestnych

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Wojkowej - scena "Zmartwychwstania" na kopule nawy

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Wojkowej - scena "Zwiastowania" na sklepieniu babińca

POWROŹNIK to duża wieś między Krynicą i Muszyną. Znajduje się tu najstarsza cerkiew łemkowska typu północno-zachodniego z 1600 r. pod wezwaniem św. Jakuba Młodszego. W 1607 r. prezbiterium zostało ozdobione polichromią, która zachowała się do naszych czasów. W 1778 r. dobudowano do niej wieżę. Z powodu zagrożenia powodzią, w latach 1813-1814 przeniesiono ją na obecne miejsce dalej od potoku. Podczas przebudowy dobudowano nowe prezbiterium, a stare zamieniono na zakrystię. Od 1947 r. cerkiew pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego pod tym samym wezwaniem. W 2013 r. cerkiew została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Cerkiew otoczona jest wianuszkiem wysokich drzew, które zasłaniają ją latem i jesienią utrudniając fotografowanie. W 2017 r. wycięto kilkanaście modrzewi, co odsłoniło cerkiew w kilku miejscach. Jest to jedna z trzech moich ulubionych cerkwi łemkowskich.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - wieża i wejście do kruchty.

Przed wycięciem drzew trzeba było dokonywać różnych kombinacji żeby sfotografować np. wieżę bez gałęzi.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku. Tak wyglądała cerkiew od frontu jeszcze z modrzewiami.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - bramka wejściowa i kruchta

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku. Widok od frontu po wycięciu modrzewi.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku. Widok wieży po wycięciu modrzewi.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - widok od tyłu. W tej części również odsłonięto cerkiew.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku. Zakrystia, czyli dawne prezbiterium, w którym znajduje się cenna polichromia z 1607 r.

Na zewnętrznej ścianie zakrystii znajduje się kapliczka Matki Boskiej Częstochowskiej.

W dalszej części posta pokażę parę zdjęć cerkwi, które zrobiłem wiosną tego roku, gdy nie było liści na drzewach.

O tej porze roku można dopiero zobaczyć jej całą sylwetkę i podziwiać wszystkie detale tej niezwykłej świątyni.

Na tym zdjęciu widzimy cerkiew i nowy murowany kościół w Powroźniku p.w. św. Judy Tadeusza.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - widok od strony wejścia

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - widok od południowego-zachodu

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - widok od południa.

Widzimy tu gęstą ścianę drzew, które latem całkowicie zasłaniają cerkiew.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - widok ogólny

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku. Piękne zwieńczenie nawy -

trzykrotnie łamany dach namiotowy z banią, pozorną latarnią, makowiczką i krzyżem.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku. Zwieńczenie nawy i wieży - izbica z hełmem barokowym, pozorną latarnią, kulą i krzyżem.

Wnętrze cerkwi św. Jakuba Młodszego w Powroźniku. W ciemnym wnętrzu dostrzec można ikonostas, ambonę, boczny ołtarz i ikony na ścianach. Obecnie ikonostas jest rozczłonkowany. Górne rzędy - deesis i prorocy są na swoim miejscu, natomiast ikony namiestne i prazdniki zostały przesunięte i pod kątem umieszczone na tylnej ścianie prezbiterium. Dzięki temu pośrodku prezbiterium znajduje się mensa ołtarzowa z tabernakulum. Jest to układ dostosowany do obrządku łacińskiego. Ostatni raz gdy byłem w środku Pan przewodnik informował, że planowany jest remont wnętrza, który ma przywrócić ikonostas na pierwotne miejsce.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - środkowa część ikonostasu: ikony namiestne i prazdniki z tabernakulum pośrodku.

Autorem ikonostasu jest znany malarz cerkiewny okresu baroku Ioan Medycki.

Ikonostas cerkwi św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - lewa skrajna ikona namiestna św. Michała Archanioła.

Ikonostas cerkwi w Powroźniku - prawa skrajna ikona namiestna patrona cerkwi św. Jakuba Młodszego, zwana ikoną chramową.

Ikonostas cerkwi św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - lewa środkowa ikona namiestna Matki Boskiej Eleusy. To drugi po Hodegetrii wizerunek Matki Boskiej zamieszczany w ikonostasach. Eleusa (od gr. eleos miłosierdzie), w rosyjskim zwana Umilienije, to bardziej czułe, kobiece ujęcie Matki Boskiej, przedstawiające ją z tulącym się do niej Dzieciątkiem.

Ikonostas cerkwi św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - prawa środkowa ikona namiestna Chrystusa Nauczającego.

Ikonostas cerkwi św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - carskie wrota oddzielające ikony Matki Boskiej i Chrystusa.

Na uwagę zasługuje mistrzowska robota snycerska.

Ikonostas cerkwi św. Jakuba Młodszego w Powroźniku. Mandylion, a właściwie Chusta Weroniki, umieszczony pośrodku rzędu prazdników. Jest to zapewne wpływ latynizacji, bowiem w kościele wschodnim występuje mandylion, czyli pogodna twarz Chrystusa odbita na płótnie, a nie twarz Chrystusa umęczonego w koronie cierniowej odbita w czasie drogi krzyżowej na chuście podanej mu przez św. Weronikę. Wizerunek ten jest znany i czczony w kościele zachodnim.

Ikonostas cerkwi św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - prawy rząd prazdników

Ikonostas cerkwi św. Jakuba Młodszego w Powroźniku. Ioan Medycki - środkowa ikona rzędu deesis. To kolejny przykład latynizacji

w Cerkwi Unickiej - zamiast Chrystusa Pantokratora w otoczeniu Matki Boskiej i św. Jana Chrzciciela mamy tu scenę "Koronacji NMP".

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - boczny ołtarz barokowy z obrazem "Chrystus u słupa" Ioana Medyckiego.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - ambona, relikt synodu Zamojskiego

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku. Na ścianach cerkwi wisi wiele cennych ikon.

Na tym zdjęciu piękna ikona Matki Boskiej Hodegetrii i mandylion z poprzedniego ikonostasu.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - równie piękna ikona Chrystusa Nauczającego i Boga Ojca z poprzedniego ikonostasu.

Cerkiew św. Jakuba Młodszego w Powroźniku - mandylion, czyli wizerunek nie ludzką ręką malowany. Wiąże się z nim podanie o królu Edessy Abgarze chorym na trąd, który posłał po Jezusa aby go uzdrowił. Jezus podał wysłannikowi króla chustę z odbitym wizerunkiem swej twarzy i król został uzdrowiony. Ten typ przedstawienia twarzy Chrystusa jest czczony w kościele wschodnim. W przeciwieństwie do większości znanych i najczęściej spotykanych na tym terenie amatorskich wersji mandylionu, ten przedstawia wyjątkowo wysoką wartość artystyczną.